Światło

---

Aby kaktusy dobrze rosły, były pięknie ociernione i obficie kwitły muszą być przede wszystkim dobrze odżywione. Rośliny odżywiają się pozyskując energię ze światła w mechanizmie fotosyntezy. Energia gromadzona w fotosyntezie służy do napędu wszystkich procesów życiowych w komórkach rośliny. W tym do asymilacji (wiązania) dwutlenku węgla z powietrza, pobierania wody i soli mineralnych z podłoża oraz do tworzenia związków chemicznych jak węglowodany (cukry), tłuszcze, białko. W efekcie do budowy nowych komórek - do wzrostu, kwitnienia i owocowania. Jeśli pozyskanej energii jest więcej niż zużywa się jej na proste podtrzymanie procesów życiowych (trwanie), to możliwy jest wzrost rośliny i magazynowanie energii (w postaci np. cukrów, tłuszczów, białek) na zapas, dla kwitnienie i owocowanie.

Bilans energii

Obok fotosyntezy która zachodzi za dnia, przy odpowiednim natężeniu światła, cały czas, dzień i noc prowadzone jest wewnątrzkomórkowe spalanie, zużywanie energii pozyskanej podczas fotosyntezy. Jeśli bilans syntezy i spalania jest dodatni to budowa nowych tkanek, czyli wzrostu organizmu, lub produkcja kwiatów nie stanowi obciążenia dla rośliny. Jeśli bilans pozyskiwania i zużywania energii jest ujemny, to deficyt jest pokrywany ze spalania substancji zapasowych. Zakumulowana energia jest zużywana dla podtrzymywania życia w okresie kiedy fotosynteza nie zachodzi (noc) lub dostarcza mniej energii niż jej potrzeba na proste podtrzymanie życia - tj. gdy natężenie światła jest zbyt małe np. z racji silnego zachmurzenia, silnego ocienienia lub niskiej pozycji słońca nad horyzontem.

Tworzenie kwiatów i owoców zużywa sporo zasobów energetycznych rośliny. Zdarza się, że masa kwiatów jest porównywalna z masą całej rośliny lub stanowi istotną jej część. Kaktus musi dysponować wystarczająco dużym zapasem energii na to aby wytworzyć. Stąd np. wiele dzikich roślin roślin owocuje nie co roku. Np. nasze drzewa leśne obficie owocują raz na kilka lat.

Rośliny w kiepskiej kondycji, zagłodzone nie kwitną lub bardzo słabo. Rośliny dobrze wykarmione światłem kwitną obficiej niż te o przeciętnej kondycji.

Dobre warunki świetlne

Dobre warunki świetlne nie dla każdego gatunku kaktusów oznaczają pełne, bezpośrednie światło słoneczne. Większość z nich rośnie w naturze w cieniu lub półcieniu wyższych krzewów lub drzew, wśród zacieniającej roślinności zielnej i traw. Wreszcie pokrycie gęstymi drobnymi cierniami i włoskami służy ocienieniu korpusu rośliny.

Z drugiej strony należy też brać pod uwagę, że natężenie światła słonecznego na naturalnych stanowiskach jest większe. Po pierwsze z uwagi na większą liczbę dni słonecznych i mniejsze pokrycie chmurami nieba na terenach półpustynnych. Po drugie z uwagi na to, że zdecydowana większość kaktusów rośnie na terenach położonych wysoko nad poziomem morza, nieraz w piętrze górskim i wysokogórskim - tam natężenie promieniowania słonecznego jest istotnie wyższe bo nie jest ono osłabiane przez grubą warstwę powietrza i zawieszonych w nim pyłów. Po trzecie naturalne stanowiska kaktusów są w większości położone na niższych szerokościach geograficznych (bliżej równika) - słońce w swej pozornej wędrówce po nieboskłonie wędruje wyżej - promienie padają pod większym kątem do powierzchni ziemi, przechodzą więc przez cieńszy słup powietrza co zmniejsza straty energii analogicznie jak wyższe położenie nad poziomem morza.

W praktyce kolekcjonerskiej dostępność światła dla roślin jest zwykle determinowana przez miejsce gdzie możemy je trzymać. Jeśli mamy zróżnicowane warunki - np. w bezpośrednim słońcu i w półcieniu możemy różne grupy kaktusów stosownie rozmieścić. W półcieniu dobrze się czują np. Echinopsis, Gymnocalycium, Notocactus, Rebutia, Aylostera. Pełne słońce będzie korzystne dla Mediolobivia, Sulcorebutia, Mammillaria, Echinocereus. Zobacz więcej informacji w linkowanym wyżej artykule o dostępnościach i sztuczkach ze światłem w różnych lokalizacjach kolekcji.

Egzemplarze tego samego gatunku trzymane w półcieniu i w pełnym słońcu będą z czasem różniły się wyglądem. Te w pełnym słońcu będą miały dłuższe i grubsze ciernie, będą słabiej przyrastały z racji mniejszych odległości między areolami ale dzięki temu będą gęściej pokryte cierniami, ich skorka będzie ciemniej zabarwiona, zwykle z brązowym lub czerwonym odcieniem. Egzemplarze w półcieniu zwykle mają większe przyrosty, są słabiej ociernione i ociernienie jest mniej gęste - lepiej jest widoczna skórka korpusów, która jest żywiej zielono zabarwiona.

Omawiając sprawę światła należy zwrócić uwagę na największe zagrożenie dla kolekcji wynoszonej po spoczynku na letnie stanowisko - jest to ryzyko słonecznego oparzenia roślin.

Możliwa jest też uprawa kaktusów w sztucznym oświetleniu.

Fotoperiod

Ciekawym przypadkiem jest uprawa sukulentów które mają tendencję do zakwitania zimą. Spotyka się naiwne tłumaczenie tego zjawiska tym, że są to rośliny pochodzące z drugiej półkuli Ziemi i pamiętają one, że wtedy tam zaczyna się lata, nie mogą się tego nawyku odzwyczaić, itd.
W rzeczywistości są to rośliny wykazujące fotoperiod typu "krótkiego dnia". Są one tak genetycznie zaprogramowane aby zakwitać w warunkach skracającego się i krótkiego dnia. Z popularnych kwiatów ozdobnych tego typu fotoperiod wykazują chryzantemy. Jest on dość często spotykany u sukulentów i u nielicznych kaktusów. W zależności od gatunku kwitną one od końca lata do miesięcy zimowych dotyczy to np. rozlicznych "żywych kamieni" przedstawicieli rodziny przypołudniki, Mesembryataceae (Aizonaceae) jak Lithops, Conophytum lub wielu stapeliowatych (Asclepiadaceae). Wśród kaktusów silną tendencję do zakwitania jesienią mają Ariocarpus, nieco słabszą Gymnocalycium, które chętnie kwitną także latem. Większość kaktusów jest fotoperiodyczne obojętna i kwitnie po okresie spoczynku gdy jest w dobrej kondycji. Stąd czasem powtarzają kwitnienie pod koniec lata, po krótkim spoczynku w okresie największych letnich upałów.

Te które "lubią" kwitnąć w listopadzie i później mają o tyle utrudnione warunki, że muszą bazować w dużym stopniu na zapasach energii zgromadzonych latem. Te w gorszej kondycji będą słabiej kwitły lub wcale.

Dodatkowo niższe temperatury w tym czasie i słabe nasłonecznienie nie sprzyja pełnemu otwieraniu kwiatów i ich podziwianiu oraz zapylaniu. Kto dysponuje fitotronem do wysiewów może takie późnojesienne kwitnienie przeprowadzić w jego wnętrzu - efekt jest wart wysiłku.

---

Kolejny artykuł traktuje o sprawie kluczowej dla kwitnienia: cykl wegetacji i spoczynku (zimowanie).